UCLnet.com Teaching English; Idioms, Proverbs, Vocabulary, Grammar, Speaking , Reading, Listening, Writing
Proverb #53
ضرب المثل پنجاه و سوم:
All’s Well That Ends Well
شاهنامه آخرش خوش است
ضرب المثل «شاهنامه آخرش خوشه» یا «شاهنامه آخرش خوش است» از معروف‌ترین ضرب‌المثل‌های فارسی است که بیشتر به معنی آخر و عاقبت به خیری امری مورد استفاده قرار می گیرد. قبل از بیان معادل این ضرب المثل در زبان انگلیسی به بیان نکات مهم حول این ضرب المثل در زبان فارسی می پردازیم.
نکته مهمی که در مورد این ضرب المثل وجود دارد این است که آخر شاهنامه به موضوع “پایان تلخ و شکست ایرانیان از اعراب” مربوط می شود و اینکه چرا موضوع ناخوشایند شکست ایرانیان در شاهنامه فردوسی، بصورت خوشایندی در زبان و فرهنگ فارسی نشان داده شده است جای تعجب دارد. برخی آن را به اعراب نسبت می دهند و گویا این ضرب المثل را آنها استفاده کرده و رواج داده اند که توانسته به این صورت وارد زبان فارسی شود. این افراد معتقدند که این جمله را اعراب که در پایان «شاهنامه» با شکست یزدگرد بر ایرانیان پیروز می‌شوند، وارد ضرب‌المثل‌های ایرانی کرده‌اند. البته این باور در هیچ کتاب و پژوهشی سندیت تاریخی ندارد و به نظر بسیاری از پژوهشگران ادبیات مردود است.
در کتاب‌های مختلفی که درباره‌ی «شاهنامه»، سیر داستان‌ها و پایان آن نوشته شده، به این ضرب‌المثل اشاره شده است. در این کتاب‌ها «خوش» خوانده شدن آخر «شاهنامه» حاوی نوعی نگاه کنایی به شکست ایرانیان از اعراب و پایان اقتدار سلسله‌ی ساسانیان با شکست و مرگ یزدگرد است. از جمله این کتاب ها می توان به کتاب «شاهنامه چگونه به پایان رسید» نوشته محمد محیط طباطبایی و «شاهنامه آخرش خوش است» نوشته محمدابراهیم باستانی پاریزی اشاره کرد.
کتاب «ریشه‌های تاریخی امثال و حکم» که توسط مهدی پرتوی آملی نوشته شده، به بررسی تاریخی ریشه‌های ضرب‌المثل‌های ایرانی پرداخته است و علت رواج این جمله را در این می‌داند که در گذشته هر کس «شاهنامه» می‌خواند و به بخش ستایش سلطان محمود غزنوی می‌رسید، از همت سلطان در تحسین «شاهنامه» خوشحال می‌شد؛ اما با پایان یافتن «شاهنامه» و فهمیدن حق‌ناشناسی سلطان محمود در قبال فردوسی و کتابش، متوجه اشتباه خود می‌شد. این روایت بعدها به ضرب‌المثل تبدیل شد و عاقلان به هر کس که دست به کار نابخردانه‌ای می زد و اصرار بر ادامه آن داشته، می گفته اند: شاهنامه آخرش خوش است.
در این مورد نظریات نسبتا متناقضی هم وجود دارد. برای نمونه محمد‌علی اسلامی ندوشن در این باره بر این باور است که این ضرب‌المثل کنایی نیست و اشاره به هسته اصلی «شاهنامه» یعنی جنگ‌های صورت گرفته بین ایران و توران دارد. او معتقد است که خوش بودن پایان «شاهنامه» مربوط به یورش اعراب و شکست ساسانیان نیست، بلکه به پیروزی نهایی پهلوانان ایرانی بر لشکر توران اشاره دارد.
محیط طباطبایی نویسنده کتاب «شاهنامه چگونه به پایان رسید» در رابطه با این ضرب‌المثل نظر دیگری هم دارد. در گذشته وقتی نقالان خواندن یک دوره‌ی کامل «شاهنامه» را به پایان می‌رساندند، در مجلس نقل «شاهنامه» جشن کوچکی برپا می‌شد و کسانی که مدت‌ها با اشتیاق دل به داستان‌ها و حماسه‌سازی‌های پهلوانان ایران‌زمین می‌سپردند، بساط شیرینی و چای را فراهم می‌کردند و بر این باور بودند که هرچند پایان کار ایرانیان در آخر « شاهنامه» با خوشی همراه نیست، اما پایان یافتن کار نقالی کامل این کتاب شایسته‌ی شادمانی و تقدیر است.
برخی دیگر از نویسندگان و پژوهشگران «شاهنامه» نیز مفهوم کنایی این ضرب‌المثل را به رفتار سلطان محمود غزنوی و طرد فردوسی و کتابش از دربار مربوط می‌دانند. و معتقدند که این جمله به داستان‌های «شاهنامه» ربطی ندارد، بکله به سرگذشت فردوسی و رانده شدن وی از دربار پس از ۳۰ سال تلاش برای سرودن «شاهنامه» اشاره دارد.
آنچه از پایان بخش پهلوانی و تاریخی «شاهنامه» می‌توان فهمید این است که با کشته شدن رستم، نام‌دارترین پهلوان ایرانی و همچنین شکست ایرانیان از اعراب، پایان داستان‌های این اثر ماندگار برای مردم ایران «خوش» نیست. بلکه آنچه می تواند برای ایرانیان خوشایند باشد، خلق این کتاب توسط فردوسی و داستان‌های زیبا و حماسی آن است که در دلاوری و خصایص نیکوی پهلوانان و اساطیر ایرانی ریشه دارد.
معادل این ضرب المثل در زبان انگلیسی به صورت زبر است:
All’s Well That Ends Well
این عبارت که معادل انگلیسی ضرب المثل”شاهنامه آخرش خوش است” می باشد نام نمایشنامه ای مشهور از شکسپیر، نمایشنامه نویس شهیر انگلیسی است که در زبان انگلیسی به صورت ضرب المثل در بین مردم رایج شده است. این نمایشنامه بین سال ۱۶۰۴ تا ۱۶۰۵ نوشته شده که اصل آن در سال ۱۶۲۳ و در First Folio به چاپ رسید.
معنی این ضرب المثل در دیکشنری چنین آمده است:
All’s Well That Ends Well:
if the outcome of a situation is happy, this compensates for any previous difficulty or unpleasantness.
اگر نتیجه یک وضعیت خوشایند باشد، این نتیجه خوشایند هر گونه مشکل قبلی و یا ناخوشایندی دیگر را جبران می کند.
یا در دیکشنری دیگری معنی آن چنین بیان شده است:
All’s Well That Ends Well:
An event that has a good ending is good even if some things went wrong along the way.
رویدادی که دارای پایان خوبی باشد، خوشایند است حتی اگر در مسبر آن برخی از کارها به اشتباه انجام شده باشد.
مثال:
I’m glad we finally got it, even though there was a strange story behind it. Well, all’s well that ends well.
من خوشحالم که ما در نهایت آن را گرفتیم، اگرچه داستان عجیبی پشت سر آن وجود دارد. خب خوبیش این بود که به خوبی به پایان رسید (پایان خوبی داشت – عاقبت خوبی داشت).
The man was so late for his firs date, but everything worked out all right. All’s well that ends well.
مرد خیلی دیر به اولین قرار عاشقانه اش رسید، اما همه چیز به خوبی پیش رفت و به خوبی به پایان رسید (پایان خوبی داشت – عاقبت خوبی داشت).
در دیکشنری مک میلان نیز معنی آن چنین بیان شده است:
All’s Well That Ends Well:
It is used for saying that a situation that did not start in a good way has ended in a way that is satisfactory or pleasing
از این عبارت برای گفتن این واقعیت استفاده می شود که یک وضعیت و یا موقعیتی که به صورت خوب و مناسبی شروع نشده، دارای نتیجه مناسب و خوشایندی باشد و یا به صورت رضایت بخش و با خشنود کننده ای به پایان برسد.
مثال:
My work was so difficult, but all’s well that ends well.
کار من بسیار دشوار بود، اما خوبیش این بود که به خوبی به پایان رسید (پایان خوبی داشت – عاقبت خوبی داشت).
……………………………………………………
برای دیدن پست های مشابه و یا ضرب المثل های بیشتر، اینجا را کلیک کند.
و برای خواندن اصطلاحات کاربردی زبان انگلیسی باید اینجا را کلیک کنید.
